“Op de schouders van een reus” in de cognitieve psychologie
Uit: T. Kroon en B. Levering (2016), Grote pedagogen in klein bestek. Uitg. SWP, Amsterdam. Artikel door W. Koops, Jean Piaget (1896-1980) Onderzoeker van de cognitieve ontwikkeling en het spontane leren. p.194-199.
Het belang van de ontwikkelingstheorie van Jean Piaget voor opvoeding en onderwijs is groot. Het heeft immers weinig zin om kinderen iets te willen bijbrengen als ze daar nog niet aan toe zijn. Piagets fasen-theorie vormt voor velen nog altijd een richtlijn, ook als het om morele ontwikkeling en opvoeding gaat.
Jean Piaget (1896-1980) was een Zwitsers psycholoog en genetische epistemoloog. Hij verwierf de meeste bekendheid met zijn theorie over de cognitieve ontwikkeling. In dit bericht geven we enkele ‘highlights’ uit zijn werk: de ontwikkelingsfasen, de concepten over ontwikkeling en de klinische methode. Het belang van Piaget is overduidelijk gezien de vele publicaties over zijn theorieën en de verenigingen die verder onderzoek verrichten hierover. Zo organiseert bijvoorbeeld de ‘Jean Piaget Society’ in 2021 een virtuele conferentie.
The occasion of our 50th anniversary provides a unique and timely opportunity to both celebrate the birth and history of the Jean Piaget Society, and critically examine Piaget’s enduring contributions to contemporary developmental scholarship and practice. The 2021 conference focuses on constructivism, a foundational tenet of Piaget’s theory and the School of Geneva.
1.Ontwikkelingsfasen
Piaget geeft aan dat er geen algemene ontwikkelingsfasen zijn die verschillende functies tot een zinvolle, structurele eenheid omvatten. De fasen of stadia in het ontwikkelingsverloop zijn eerder op te vatten als ontwikkelingssequenties. Iedere sequentie vertoont twee kenmerken: de genese en de structuur. Zodra de genese voor een bepaalde sequentie zich zo heeft uitgebouwd dat een voorlopige evenwichtstoestand bereikt is, vormt zich een structuur. Deze laatste vormt de basis voor een nieuwe ontwikkeling die op haar beurt op een ontwikkelingsstructuur zal uitlopen. Er zijn in de cognitieve ontwikkeling volgende sequenties aan te geven.
- Sensori-motorische sequentie (vanaf geboorte tot 18-24 maanden)
https://www.simplypsychology.org/sensorimotor.html
- Pre-operatoire sequentie (2 tot 7 jaar)
https://www.simplypsychology.org/preoperational.html
- Concreet operatoire sequentie (7 tot 11 jaar)
https://www.simplypsychology.org/concrete-operational.html
- Formeel operatoire sequentie (puberteit en adolescentie)
https://www.simplypsychology.org/formal-operational.html
Elk kind doorloopt deze sequenties/stadia in dezelfde volgorde en deze ontwikkeling is bepaald door biologische rijping en interactie met de omgeving. Al kan geen enkele fase ontbreken, toch kunnen individuele verschillen optreden in het tempo waarmee een kind een fase doorloopt en sommige kinderen bereiken nooit de latere ontwikkelingssequenties.
Bron:
Kriekemans A. (1968), Genetische psychologie. Deel I Grondproblemen van de genetische psychologie en begin van de levensloop. Lannoo, Tielt, 415 p.
Kurt S. , Jean Piaget and His Theory & Stages of Cognitive Development. In: Educational Technology, August 8, 2020. Retrieved from https://educationaltechnology.net/jean-piaget-and-his-theory-stages-of-cognitive-development/
Lumen Learning. Simple Book Production, Educational psychology. Cognitive development: the theory of Jean Piaget. https://courses.lumenlearning.com/educationalpsychology/chapter/cognitive-development-the-theory-of-jean-piaget/
McLeod, S. A. (2018, June 06). Jean Piaget’s theory of cognitive development. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/piaget.html
Piaget J. & Inhelder B. (1972), De psychologie van het kind. Lemniscaat, Rotterdam, 157 p.
2.Concepten over ontwikkeling
Volgens Piaget sturen twee belangrijke principes de intellectuele ontwikkeling en biologische groei: accommodatie en assimilatie. Om in een omgeving te kunnen overleven moeten individuen zich aanpassen aan fysieke en mentale prikkels. Piaget stelt dat mensen mentale structuren bezitten die externe gebeurtenissen assimileren en deze omzetten in hun mentale structuren. Bovendien passen mentale structuren zich aan nieuwe, ongebruikelijke en constant veranderende aspecten van de externe omgeving aan. Accommodatie is het proces van het veranderen van interne mentale structuren om consistentie te bieden met de externe realiteit.
Evenwicht of ‘equilibre’ is eveneens een centraal concept waarmee het resultaat wordt uitgedrukt van de steeds groeiende en rijkere adaptatie van het organisme aan zijn omgeving. Deze toestand van evenwicht tussen levend organisme en milieu is niet te beschouwen als een eindtoestand maar als een fase in een voortdurend proces van minder stabiele evenwichtstoestanden naar stabielere.
Uit: McLeod, S. A. (2018, June 06). Jean Piaget’s theory of cognitive development. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/piaget.html
Video over schema’s, accommodatie en assimilatie
Schema’s zijn de bouwstenen van intelligent gedrag. Kinderen worden geboren met een aangeboren drang tot interactie met en het zingeven aan hun omgeving. Deze handelings- en denkpatronen noemt Piaget schema’s. Ze zijn richtinggevend voor het gedrag. Denken is een constructie van schema’s of mentale structuren in de hersenen. De ontwikkeling van gedrag zal gebeuren doordat progressief nieuwe elementen uit de waargenomen omgeving van het kind in een voorafgaandelijk schema worden opgenomen.
Bron:
Bakker, J.T.A. (2002) Jean Piaget: de ontwikkeling van de intelligentie. De wereld van het jonge kind, 312-315 http://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/62066/62066.pdf
Bringuier Jean-Claude (1982), Gesprekken met Piaget. Meulenhoff, Amsterdam, 173 p.
Dumont J.J. (1966), De ontwikkeling van de intelligentie. Een monografie over de psychologie van J. Piaget. Malmberg, ’s-Hertogenbosch, X-390 p.
Kakali Bhattacharya, Seungyeon Han, Piaget and Cognitive Development. Department of Educational Psychology and Instructional Technology, University of Georgia. http://epltt.coe.uga.edu/index.php?title=Piaget%27s_Constructivism
Kanselaar, G., & Andriessen, J. (2000). Ontwikkelingen in leertheorieën en leeromgevingen. Van Onderwijs naar Leren. 89-102.
Nuttin J. (1950), Psycho-genese van de denkactiviteit volgens Piaget. Tijdschrift voor Philosophie, 12(1), 134-146.
Richmond P.G. (1970), An introduction to Piaget. Routledge & Kegan Paul, London, p.72-79.
Slavin R.E. (2014), Educational psychology: A Foundation for Teaching. Pearson, Harlow, p.35-45.
3.Klinische methode
Het is steeds de bedoeling geweest van Piaget om de eenvoudige observatiemethode te depasseren door de belangrijkste voordelen van het experiment tot bondgenoot te maken zonder echter te vervallen in de nadelen verbonden aan tests. Deze benadering noemde hij de ‘klinische methode’. De clinicus experimenteert in zover hij zich problemen stelt, hypothesen vormt en deze controleert in het contact met de door hem in het gesprek uitgelokte reacties. Een nadeel verbonden aan deze methode is het niet denkbeeldige gevaar dat men het subject beïnvloedt.
“Il est si difficile de ne pas trop parler lorsqu’on questionne un enfant, surtout si l’on est pédagogue!”
Jean Piaget
Maar gezien de complexiteit van het menselijk gedrag is de klinische methode nu eenmaal zeer adequaat in deze materie en wellicht de basis om hypothesen en theorieën te formuleren die achteraf ter verificatie in experimentele settings kunnen omgezet worden.
Ter afronding
Hierbij enkele wegwijzers voor verdere lectuur over J. Piaget.
Een bondig overzicht op het Kennisplatform voor het onderwijs ( https://wij-leren.nl/piaget.php ) en verwijzing naar verdiepende artikels van Ewald Vervaet. Zijn website bevat eveneens uitstekende informatie over Piaget en de genetische epistemologie. https://stichtinghistos.nl/artikelen/jean-piaget
Een artikel van Wessel Peeters in Vernieuwenderwijs (2017), Het gedachtegoed van Jean Piaget. https://www.vernieuwenderwijs.nl/gedachtegoed-jean-piaget/
In de ‘Pedagogische Canon’ vindt u een aflevering over de Zwitser Jean Piaget die onderzoek deed naar de cognitieve psychologische ontwikkeling van kinderen (in de leeftijd van 0 tot 14 jaar met name) en wordt direct in verband gebracht met het constructivisme. ‘Leren is niet een mechanistisch proces (zoals het behaviorisme aannam), maar de werking van ons cognitieve apparaat is gericht op constructie van kennis en betekenis.’
https://nivoz.nl/nl/jean-piaget-en-het-constructivisme-leren-is-een-activiteit-van-kinderen-z-lf
Piaget’s Developmental Theory: an Overview (Davidson FIlms, Inc.)
The work of Jean Piaget has become the foundation of current developmental psychology and the basis for changes in educational practice. David Elkind, author of The Hurried Child and Miseducation, and a student of Jean Piaget, explores the roots of Piaget’s work and outlines important vocabulary and concepts that structure much of the study of child development. Using both archival film of Dr. Piaget and newly shot sequences of Dr. Elkind conducting interviews with children of varying ages, this film presents an overview of Piaget’s developmental theory, its scope and content.
https://www.davidsonfilms.com/products/piaget-package
Olano M.(2020), L’intelligence, de Jean Piaget aux neurosciences. https://www.scienceshumaines.com/l-intelligence-de-jean-piaget-aux-neurosciences_fr_41836.html
Biografische informatie
https://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Piaget
https://www.verywellmind.com/jean-piaget-biography-1896-1980-2795549
http://www.vonglasersfeld.com/204 Irish Journal of Psychology 18(3): 293–306, 1997. Homage to Jean Piaget (1896–1980)
Jean Piaget’s theory of cognitive development is well-known within the fields of psychology and education, but it has also been the subject of considerable criticism. https://www.verywellmind.com/support-and-criticism-of-piagets-stage-theory-2795460
Clabaugh G.(2018), An educational theorist profile of Jean Piaget. La Salle University. http://www.newfoundations.net/GALLERY/Piaget2.html
Munari A. (1994), Jean Piaget (1896-1980). Prospects: the quarterly review of comparative education, Paris, Unesco International Bureau of Education, vol. XXIV, n° 1-2, p.311-327. http://www.ibe.unesco.org/sites/default/files/piagete.PDF
Stichtingen en archieven
http://www.fondationjeanpiaget.ch/fjp/site/accueil/index.php